Rekomendacje zmian prawnych dla czystego transportu Polskiego Alarmu Smogowego i Fundacji Frank Bold z Krakowa z dnia 7 września 2020.
Powszechnie wiadomo, że transport drogowy jest jednym z podstawowych źródeł zanieczyszczenia powietrza w miastach. Dzięki mediom, w tym społecznościowym, rośnie wiedza społeczeństwa na ten temat, choć nie zawsze wiedza ta ma odpowiednią jakość. Często przy tym, mimo posiadania jej lub jej braku, mieszkańcy nie zmieniają swoich zachowań na proekologiczne, biorąc udział w zanieczyszczania powietrza, którym sami oddychają. Państwo, prócz działań edukacyjnych, winno zatem poprzez odpowiednie, roztropne zmiany prawa i towarzyszącą im komunikację społeczną (np. poprzez kampanie społeczne wyjaśniające powody, którym Państwo kieruje się dokonując danej zmiany) przyzwyczajać ludzi do odpowiedzialności za środowisko, ?przestawiać? – stwarzając możliwości, np. infrastrukturalne- na odpowiednie drogi?, stopniowo, ale konsekwentnie, ucząc adaptacji takich zmian.
Samochody wykorzystujące paliwa kopalne, wraki sprowadzane z zagranicy, auta pozbawiane filtrów DPF lub w dramatycznym stanie technicznym otwierają długą listę trucicieli zdrowia mieszkańców miast. Działania administracji rządowej w walce z tymi właśnie zanieczyszczeniami są zdecydowanie nieadekwatne do wagi i zakresu problemu, a problem sam nie zniknie. Rząd skupia swoją uwagę przede wszystkim na wsparciu wymiany pieców na węgiel i drewno, prawie zupełnie lekceważąc zanieczyszczenia transportowe, choć te generują ogromne koszty zdrowotne, zarówno szkodząc zdrowiu (udowodniono, że wiele chorób i zaburzeń zdrowotnych jest generowanych lub wspólnie z innymi czynnikami patologicznymi współnapędzanych przez nieekologiczny transport, np. cukrzyca, astma, POCHP, choroby układu krążenia, różnego rodzaju nowotwory, a nawet zaburzenia psychiczne, neurologicznie, nieprawidłowości w rozwoju płodu, poronienia, niska waga urodzeniowa niemowląt etc,; lista ta jest o wiele dłuższą, a część szkód zdrowotnych nie została jeszcze wykazana w ramach EBM), obniżając jakość życia, nawet powodując śmierć. Nadto, w wymiarze ekonomicznym, zanieczyszczenia te, mnożąc patologie nadwyrężają możliwości systemów ochrony zdrowia, nieprzygotowanych na walkę z takim nieprzyjacielem.
Warto zatem odnotować, że 7 września 2020 r. w pierwszym Międzynarodowym Dniu Czystego Powietrza, ustanowionym przez Organizację Narodów Zjednoczonych Polski, Alarm Smogowy wystosował do Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego apel o niezwłoczne podjęcie wskazanych przez tę organizację działań proekologicznych, o czym pisze Andrzej Guła w publikacji pt. ?Stare, kopcące samochody ? jak z nimi wygrać? Recepta PAS na czyste miasta?
Autor podkreśla, że PAS rekomenduje w Apelu natychmiastowe podjęcie aktywności ?w następujących czterech obszarach:
- umożliwienie samorządom, wzorem miast Unii Europejskiej, tworzenia stref, do których nie będą miały wjazdu najbardziej zanieczyszczające pojazdy;
- pomoc gminom i powiatom w rozwoju transportu publicznego poza dużymi ośrodkami miejskimi;
- wprowadzenie skutecznej kontroli i kar za wycinkę filtrów DPF;
- zatrzymanie napływu starych samochodów diesla z Europy Zachodniej.?
W Apelu do Premiera RP zawarte są , co istotne, rekomendacje zmian prawnych dla czystego transportu w Polsce przygotowane przez Polski Alarm Smogowy we współpracy z fundacja Frank Bold z Krakowa. Wśród propozycji tam wskazanych istotne są następujące postulaty:
- ?Nowelizacja ustawy o elektromobilności, tak aby ulepszyć istniejące zapisy o Strefach Czystego Transportu. Doświadczenie z Krakowa ? pisze Polskie Alarm Smogowy w Apelu -wskazuje, że zapisy w ustawie powinny być poprawione, jeśli Strefy mają naprawdę skutecznie obniżać poziom zanieczyszczeń w miastach. Proponujemy, aby dać prawo samorządom do ograniczania wjazdu samochodów na tereny miast w zależności od norm emisji spalin Euro. W pierwszym etapie prawo do wjazdu powinno uwzględniać auta benzynowe wyprodukowane po 2000 r., oraz auta z silnikiem Diesla wyprodukowane po 2005 r. Przygotowaliśmy również odpowiedni system oznakowania pojazdów.
- Propozycje poprawek do ustawy o transporcie publicznym, które doprowadziłyby wreszcie do realizacji znajdujących się w niej zapisów i pozwoliły na odbudowę transportu publicznego poza wielkimi miastami. Gminom i powiatom należy pomóc – podkreśla Polski Alarm Smogowy -nie tylko finansowo. Organizacja publicznego transportu nie jest prosta, w małych gminach czy powiatach brakuje urzędników z doświadczeniem, którzy umieliby zadbać o odbudowę połączeń autobusowych. Należy ich wesprzeć i do ustawy wpisać konieczność stworzenia zespołów doradczych przy urzędach marszałkowskich, które pomogą w tworzeniu planów transportowych. Jednocześnie ustawa powinna zawierać klarowne standardy minimum, jakie powinny spełniać nowe połączenia.
- Rekomendacje zmian legislacyjnych prowadzących do penalizacji usuwania filtrów spalin z samochodów oraz zmieniających normy, jakie samochody muszą spełniać w czasie obowiązkowego badania technicznego, tak aby dopasowane były one do roku produkcji auta. Obecnie takie same normy obowiązują dla aut 20-letnich, jak i 5-letnich. Proponujemy również, by tak samo, jak zapisywane jest badanie stanu hamulców czy amortyzatorów, albo przebieg samochodu, zapisywać również wyniki z badania emisji spalin.
- Rozwiązania, które pozwolą zapanować nad napływem najstarszych samochodów z importu. Wysokość akcyzy na samochody sprowadzane z zagranicy powinna być uzależniona nie od wielkości silnika, jak obecnie, ale od normy emisji spalin. Zmiana sposobu naliczania akcyzy powinna bardziej obciążać samochody starsze niż 10 lat, preferować za to te młodsze spełniające normy Euro 5 i Euro 6. Co ważne, akcyza powinna być korzystniejsza dla samochodów z silnikiem benzynowym, niż ta naliczana dla pojazdów z silnikiem Diesla, gdyż to właśnie stare samochody z silnikiem Diesla emitują najwięcej zanieczyszczeń.?
Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych po zapoznaniu z Apelem, w tym pakietem zmian legislacyjnych uznaje zasadność zawartych tam żądań i oczekiwań, oceniając proponowane rozwiązania za racjonalne, zwarte, stwarzające nadzieję na czystsze powietrze w miastach. Zachęcamy organizacje i instytucje pozarządowe do wsparcia Apelu, tak, by właściwie , mocno i głośno wybrzmiał on w uszach rządzących.