22 września 2021 r. Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) wydała nowe wytyczne dotyczące jakości powietrza. Dokument składa się z 9 rozdziałów obejmujących zagadnienia takie jak zalecenia dotyczące walki z zanieczyszczeniami powietrza, rozpowszechnianie, wdrażanie, monitorowanie, a także ocena wytycznych. Od wielu lat istnieją dowody, które wskazują na powiązanie zanieczyszczonego powietrza z rozwojem groźnych chorób, w tym nowotworów, astmy czy przewlekłej choroba niedokrwiennej serca. Rozwój wyżej wymienionych stanów chorobowych spowodowany jest m.in. przedostawaniem się szkodliwych, drobnych cząsteczek do krwiobiegu i płuc, tj. pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5. Nieprzestrzeganie rekomendacji ustalonych przez WHO nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami prawnymi, lecz dokument stanowi solidny pakiet propozycji działań, opartych o dowody naukowe, nastawionych na poprawę jakości powietrza i zdrowia społeczeństw oraz ograniczenie negatywnych skutków jego zanieczyszczenia. Powyższy zakres wiedzy umożliwia wdrożenie odpowiednich działań i regulacji prawnych przez polityków w każdym kraju.
Sama definicja pojęcia “zanieczyszczenie powietrza” jest dość szeroka. Międzynarodowa Organizacja Pracy opisuje je jako “wszelkie skażenie powietrza przez substancje, które są szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne z innych przyczyn, bez względu na ich postać fizyczną”1). Jednoznacznie jednak wynika z niej jedna kwestia – jest to bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia człowieka. Z tego powodu Światowa Organizacja Zdrowia podjęła działania w postaci opracowania nowych rekomendacji dla poprawy jakości powietrza.2) Dokument stanowi aktualizację dla wytycznych z 2005 roku, a zawarte w nim rekomendacje są znacznie bardziej restrykcyjne. Decyzja o zmianach zapisów rekomendacji wynika z analizy pojawiających się na przestrzeni lat badań naukowych, które dowodzą, że zanieczyszczenie powietrza ma niezwykle istotny wpływ na zdrowie.
Obniżono m.in. zalecane stężenie pyłu zawieszonego PM10 do 15 µ/m3 w ciągu roku z wcześniejszych 20 µ/m3. Stężenia dobowe nie powinny przekraczać 45 µ/m3 – wcześniej było to 50µ/m3. W przypadku kolejnej, najbardziej szkodliwej frakcji pyłu zawieszonego PM2,5 stężenie nie powinno przekraczać 5 µ/m3, podczas gdy wcześniej wynosiło 10 µ. Stężenia dobowe tego pyłu nie powinny być większe niż 15 µ, zamiast wcześniejszych 25 µ.
Wyjątkiem od tych obniżeń jest jedynie dwutlenek siarki, którego dopuszczalne stężenia zostały podwyższone, ze względu na to, że nie udowodniono znacznej szkodliwości obecnych dopuszczalnych stężeń.
Jak już wspomniano, rekomendacje nie mają charakteru bezwzględnych wymagań. Po pierwsze właściwe normy przyjmują same państwa członkowskie. Nowe, ustalone limity poziomów stężeń zanieczyszczeń mają nam jednak dać oparte na dowodach wskazówki, do jakich celów należy dążyć, aby zachować względnie bezpieczne dla zdrowia poziomy zanieczyszczeń. Mimo, że nie istnieje całkowicie bezpieczny dla zdrowia poziom zanieczyszczeń powietrza, to niestety obecnie nie jesteśmy w stanie całkowicie ich wyeliminować. Transport drogowy, ogrzewanie gospodarstw domowych czy przemysł wciąż pozostają przyczyną emisji znacznej ilości spalin i będziemy narażeni na szkodliwe substancje aż do momentu szerokiego wdrożenia czystych i efektywnych technologii. Przestrzeganie nowych norm opublikowanych przez WHO pozwoli jednak na znaczne obniżenie ryzyka konsekwencji zdrowotnych, wynikających z zanieczyszczonego powietrza.
Autorki: Martyna Czerep, Paulina Chłopik
—
- http://www.mop.pl/doc/html/konwencje/k148.html
- https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/345329/9789240034228-eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y